پسته یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران است که نه‌تنها در داخل کشور مصرف بالایی دارد، بلکه یکی از اصلی‌ترین اقلام صادراتی نیز به‌شمار می‌رود. اما «پسته» فقط یک نوع نیست! در ایران، انواع پسته با ظاهر، طعم، اندازه و خواص متفاوت تولید می‌شود که هر کدام بازار، مشتری و کاربرد خاص خود را دارند.

در این مقاله قصد داریم شما را با ۶ نوع از معروف‌ترین و پرمصرف‌ترین انواع پسته ایرانی آشنا کنیم و ویژگی‌های هرکدام را بررسی نماییم. این اطلاعات می‌تواند برای خریداران عمده، صادرکنندگان، کارخانجات فراوری و حتی مصرف‌کنندگان خانگی بسیار مفید باشد.

نوع اول: پسته فندقی – کوچک، اقتصادی و پرصادرات

پسته فندقی یکی از رایج‌ترین انواع پسته در ایران است و دلیل نام‌گذاری آن، شباهتش به فندق است. این نوع پسته اندازه‌ای کوچک‌تر نسبت به دیگر گونه‌ها دارد اما به‌دلیل تعداد بیشتر در هر کیلو، برای صادرات بسیار مقرون‌به‌صرفه است.

ویژگی‌ها:

• شکل گرد و اندازه‌ی کوچک
• درصد خندان بالا (اغلب بالای ۹۰٪)
• طعم خوشمزه و مغز چرب
• پوست نازک و روشن
• مناسب برای تفت‌دادن، فرآوری و بسته‌بندی عمده

پسته فندقی در استان کرمان، به‌خصوص شهرستان رفسنجان، بیشترین سطح زیر کشت را دارد.

نوع دوم: پسته احمد آقایی – بلند و خوش‌ظاهر برای بازار لوکس

پسته احمد آقایی یکی از لاکچری‌ترین انواع پسته است. ظاهر بلند و خندان، این نوع را برای مصرف‌کننده‌های خاص‌پسند بسیار جذاب می‌کند. از این نوع در آجیل‌های مجلسی و صادرات به کشورهای اروپایی استفاده زیادی می‌شود.

ویژگی‌ها:

• کشیده و بلند با رنگ پوست سفید روشن
• طعم شیرین و مغز نرم
• ظاهر زیبا و یکدست
• پوست سخت ولی با خندان بالا
• مناسب برای بسته‌بندی لوکس

احمد آقایی در شهرستان زرند کرمان و نواحی مرکزی ایران کشت می‌شود.

نوع سوم: پسته اکبری – پسته اشرافی صادراتی

پسته اکبری بلندترین و درشت‌ترین نوع پسته ایرانی است. این نوع پسته به‌دلیل ظاهر خاص و مغز بزرگ، در کشورهای عربی و آسیای جنوب شرقی بسیار محبوب است و بیشتر برای صادرات استفاده می‌شود.

ویژگی‌ها:

• اندازه بسیار بزرگ و کشیده
• مغز چرب و طعم قوی
• درصد خندان بالا
• بسته‌بندی در جعبه‌های لوکس و صادراتی
• قیمت بالا نسبت به سایر انواع پسته

پسته اکبری بیشتر در کرمان و سیرجان کشت می‌شود و برای مراسم‌های خاص یا هدایای رسمی نیز کاربرد دارد.

نوع چهارم: پسته کله قوچی – درشت و پرمغز برای آجیل

پسته کله‌قوچی با شکل خاص و مغز درشت، یکی از محبوب‌ترین پسته‌ها برای استفاده در آجیل مخلوط است. این نوع پسته کمی گردتر از احمد آقایی است و قیمت آن بین فندقی و اکبری قرار دارد.

ویژگی‌ها:

• مغز بسیار بزرگ و سنگین
• پوسته ضخیم و رنگ استخوانی
• طعم مطلوب و عطردار
• درصد خندان متوسط
• مناسب برای بازار آجیل‌فروشان و خرده‌فروشی

پسته کله‌قوچی در استان خراسان رضوی و کرمان به‌وفور تولید می‌شود.

نوع پنجم: پسته بادامی – اقتصادی و مناسب برای فرآوری

پسته بادامی بیشتر در استان خراسان و دامغان کشت می‌شود. شکل آن باریک‌تر و مغز آن کمی سفت‌تر از دیگر انواع است، اما به‌دلیل قیمت مناسب، گزینه‌ای عالی برای تولید خلال، پودر پسته و روغن‌گیری است.

ویژگی‌ها:

• مغز نسبتاً کوچک ولی سفت و کم‌چرب
• مناسب برای استفاده صنعتی
• پوست نازک و باز
• درصد خندان نسبتاً پایین
• قیمت پایین‌تر نسبت به انواع دیگر

اگر قصد دارید پسته را برای مصارف غیرمستقیم مثل بستنی‌سازی، شیرینی‌پزی یا صادرات فله بخرید، پسته بادامی گزینه‌ای عالی است.

نوع ششم: پسته وحشی (جنگلی) – خاص، کمیاب و ارگانیک

پسته وحشی یا جنگلی که بیشتر در مناطق کوهستانی خراسان شمالی و کردستان رشد می‌کند، از درختان طبیعی و بدون دخالت انسانی به‌دست می‌آید. این نوع پسته اندازه‌ی کوچکی دارد، اما از نظر مواد مغذی بسیار غنی است.

ویژگی‌ها:

• کاملاً ارگانیک و بدون سموم شیمیایی
• طعم تند و خاص
• کمیاب و قیمت نسبتاً بالا
• کاربرد محدود ولی ارزشمند برای محصولات ارگانیک
• ماندگاری بالا و مقاوم در برابر فساد

اگر بازار هدف شما محصولات سالم و ارگانیک باشد، پسته جنگلی می‌تواند نقطه‌ی تمایز برند شما باشد.

نتیجه‌گیری

همان‌طور که دیدیم، انواع پسته در ایران تنوع زیادی دارد و هر نوع برای بازار و کاربرد خاصی مناسب است. انتخاب درست نوع پسته می‌تواند بر اساس نیاز بازار هدف، بودجه خرید، یا نوع استفاده (خام، تفت‌داده، خلال یا صادراتی) صورت بگیرد.

شناخت دقیق از انواع پسته نه‌تنها به خریداران کمک می‌کند تا محصول مناسب‌تری تهیه کنند، بلکه برای صادرکنندگان نیز مزیت رقابتی ایجاد می‌کند. در نهایت، تنوع بالای پسته ایرانی، آن را به یکی از ارزشمندترین محصولات کشاورزی جهان تبدیل کرده است.