گنج سبز آناتولی: چرا پسته ترکیه فراتر از یک آجیل ساده است؟

وقتی نام پسته به میان می‌آید، شاید ذهن بسیاری به ایران یا آمریکا برود، اما در جنوب‑شرقی ترکیه، منطقه‌ای گسترده از باغ‌های پسته به چشم می‌خورد که «گنج سبز» این کشور را رقم زده‌اند. در این مقاله با دقت به ماجرای پسته ترکیه، از خاک تا صادرات، نگاهی خواهیم داشت و خواهیم دید چرا این محصول برای ترکیه بیش از یک محصول کشاورزی است.

۱. جغرافیا و نژادهای ویژه

پسته ترکیه عمدتاً در استان‌های جنوب‌شرقی مانند Gaziantep و Şanlıurfa کشت می‌شود — مناطقی که شرایط اقلیمی آن‌ها برای رشد پسته بسیار مناسب است. بسیاری از ارقام بومی مثل «آنِپت» (Antep) و «سییرت» (Siirt) بیش از ۸۰ ٪ تولید ترکیه را تشکیل می‌دهند.

۲. حجم تولید و رشد صنعت

طبق آمارها، تولید پسته ترکیه در سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است. مثلاً در سال ۲۰۲۲ تولید موردی حدود ۲۳۹٬۲۸۹ تُن ثبت شده است. همچنین گزارش‌ها می‌گویند ترکیه در فصل ۲۰۲۴/۲۵ با تولید قابل توجه، سهم خود را در بازار جهانی پسته افزایش داده است.

۳. فرآوری، کیفیت و صادرات

کیفیت پسته ترکیه به اندازه و رنگ آن وابسته است؛ برای مثال اگر تعداد مغزها در هر ۱۰۰ گرم کمتر از ۹۰ عدد باشد، کیفیت درجه۱ محسوب می‌شود. ترکیه پستهٔ خود را به بیش از ۹۶ کشور صادر می‌کند و در سال‌های اخیر ارزآوری قابل توجهی از این محصول داشته است.

۴. چالش‌ها و فرصت‌ها

با اینکه شرایط برای رشد فراهم است، اما صنعت با چالش‌هایی نیز روبرو است: کمبود آب در جنوب ترکیه، نوسانات اقتصادی لیر ترکیه، چرخهٔ تناوب باردهی (off‑year / on‑year) و آفت‌ها. با این حال، پروژه‌های آموزشی و تحقیقاتی به‌منظور افزایش بهره‌وری و ثبات تولید در حال اجرا هستند.

جدول مقایسه‌ای کلیدی

جمع‌بندی

پسته ترکیه فراتر از یک محصول کشاورزی است؛ نمادی از تلاش برای ترکیب کشاورزی سنتی با فناوری، بازاریابی و صادرات. اگر ایران با تجربهٔ دیرینه‌اش و آمریکا با فناوری‌ بالایش در صنعت پسته شناخته می‌شوند، ترکیه به‌واسطهٔ موقعیت جغرافیایی، نژادهای بومی و بازار صادراتی گسترده‌اش، نقش منحصر‌به‌فردی دارد. برای هر تولیدکننده یا سرمایه‌گذاری که به پسته فکر می‌کند، ترکیه نباید نادیده گرفته شود.